АИТВ (ВИЧ) – адам қорғаныш тапшылығының вирусы
АИТВ адам ағзасын әр түрлі инфекциядан қорғайтын қорғаныш (иммунды) жүйені зақымдайды. АИТВ қоғаныш жүйесінің белгілі клеткаларын (CD4 клеткаларын) зақымдайды. CD4 клеткаларынның азаюына қарай ауру деңгейі анықталады. АИТВ мен өмір сүретін адамдарды АИТВ-жұқтырғандар деп атайды.
ЖИТС дегеніміз не?
ЖИТС (СПИД) – жұқтырған қорғаныш тапшылығының белгісі. Қорғаныш жүйесі әлсіреген кезде адам кез-келген ауруға, әсіресе жұқпалы ауруларға (құрт ауруы-туберкулез, өкпе қабынуы) қабылдағыш болады. Ондай жұқпалы аурулар «оппортунистік» (қолайлы жағдайларды пайдалана білетіндер) деп аталады, себебі олар аам қоғаныш жүйесі әлсіреп ауру қоздырғышына қарсы түру қабілеті әлсіреген кезде пайда болады.
Қазіргі кезде АИТВ жұқпасының даму қарқынын тоқтататын дәрі-дәрмектер бар. Басқа дәрі-дәрмектермен «оппортунистік» жұқпаларды алдын алу немесе емдеуге болады. Егер ерте анықтаса оның алдын алу және емдеу мүмкіндігі көбірек болады.
АИТВ жұқтырған адамда бір немесе бірнеше оппортунистік ауру анықталып және CD4 клеткаларының мөлшері белгілі деңгейге дейін төмендесе, ЖИТС деген диагноз қойылады.
АИТВ қалай жұғады?
Қанға АИТВ қажетті мөлшерде түскенде жұғуы мүмкін. Құрамында АИТВ-ның жұғатын мөлшері бар организм сұйықтары, олар:
Қан;
Қынап сұйықтығы;
Шәуіт;
Ана сүті.
Сілекей, тер, несеп құрамында қоздырғыш жұқтыратын мөлшерде болмайды. АИТВ зақымдалмаған тері арқылы немесе ауа арқылы тұмау қоздырғышы сияқты берілмейді.
АИТВ жұқпасының бірнеше жұғу жолдары бар:
АИТВ жұғудың 3түрі
1) ЖЫНЫСТЫҚ ҚАТЫНАС АРҚЫЛЫ-сақтанбаған (мүшеқапсыз) терең жыныстық қатынас;
2) ҚАН АРҚЫЛЫ
Шприц, ине және басқа да инъекция құралдарын ортақ қолдану;
Тату пирсинг үшін залалсыздандырылмаған құралдар қолдану;
Бөгде адамның қырынатын заттарын, көзге көрінетін қан қалдықтары бар тіс щеткаларын қолдану нәтижесінде;
Жұқпасы бар қан тапсырушының қанын құйғанда.
3) АИТВ-ОҢ НӘТИЖЕЛІ АНАДАН БАЛАҒА- жүктілік, босану және емізу кезінде.
АИТВ жұқпайтын кездер
АИТВ оң нәтижелі адамдармен тұрмыста араласу мүлдем қауіпсіз;
Тер мен көз жасы арқылы;
Жөтелгенде және түшкіргенде
Ортақ ыдыс немесе төсек жабындарын пайдаланғанда
Ортақ қауыз бен унитазды пайдаланғанда
Спортпен ортақ айналысқанда
Қоғамдық көліктерде
Қол алысу немесе құшақтау кезінде
Жануарлар арқылы немесе жәндіктер шаққан кезде
Сүйіскен кезде сілекей арқылы
АИТВ жұқтырған адам пайдаланған кітаптар, кеңсе керек-жарақтары, жиһаз, телефон арқылы АИТВ жұқтыру мүмкін емес.
ЖИТС орталығы Қазалы филиалы эпидемиолог көмекшісі Т.Айбасов
